شاتوت

Moraceae :تیره

Moras nigra L.  :نام لاتین

Black mulberry – Persian mulbery :نام انگلیسی

شرح گیاه

درخت شاه توت را بومی ایران وترکیه می دانند. درختی است به ارتفاع 4 تا 10 که به حالت طبیعی به ارتفاع 20 متر نیز می رسد. رنگ پوست آن قهوه ای تا قهوه ای سیر ولی شاخه هایش تا اندازه ای سبز روشن و با دانه دانه های فراوان روی پوست آن است جوانه هایش نسبتاً قوی و کلفت ( قویتر از جوانه های درخت توت سفید) و براق به شکل بیضی مخروطی و به رنگ قهوه ای بنفش هستند. طول برگهایش 7 تا 18 سانتی متر و عرض آن حدود 8 سانتی متر است فرم آنها بیضی تا قلبی شکل با حاشیه ای دندانه دار ونوک تیز و کوچک هستند. برگها در سطح بالایی سبز تیره رنگ بوده و تعدادی مونیز رویشان دیده می شوند. سطح پائینی آن سبز روشن با موهای زیادتری هستند طول دسته برگ حدود 2 سانتی متر و کمی کلفت با موهایی نسبتاً زیادتر از برگ است از برگهای توت سیاه ( شاه توت) در پرورش کرم ابریشم استفاده نمی کنند چون کرمها باخوردن مقدار زیاد آن بیمار شده اسهال می گیرند و تلف می شوند. گل نر کوتاه و کلفت و به رنگ سبز تیره است گل ماده از گل نر هم کوتاهتر است. گوشت میوه ها از دیواره گلها بوجود می آیند که رنگ آنها قرمز تیره یا آبی سیاه می شود. تنها کمی قبل از افتادن از درخت قابل خوردن می شوند. چون تا کمی پیش از رسیدن مزه ترشی دارند که برای خوردن جالب نیستند. زمان گلدهی آن معمولاً اردیبهشت ماه است. میوه های شاه توت را خشک نمی کنند و تنها به صورت تازه مصرف می شوند. درخت شاه توت اغلب پررشدتر و بلندتر از درخت توت سفید است. درخت شاه توت تا ارتفاع 1500 متر از سطح دریا و بیشتر هم می تواند بخوبی رشد کرده و میوه بدهد. تذکر: دو نوع توت سیاه وجود دارد یکی درست مثل توت سفید بوده که تمام خواص و شکل و فرم آنرا دارد و حتی مزه اش هم مانند توت سفید شیرین بوده تنها رنگش سیاه است. این توت و درختش در ایران نادر است. نوع دیگر که نه تنها در از لحاظ رنگ میوه با توت سفید شباهتی ندارد بلکه مزه اش هم با آن بکلی فرق داشته و در اغلب نقاط ایران بنام شاه توت معروف و در یزد توت سیاه و درهمدان توت شرابی نامیده می شود.

میوه شاه توت صفرا برى قوى و معروف است - داراى آب ، قند، اسید و مواد سفیده اى و مواد نرم کننده است . به حد کافى ویتامین ((ث )) و ویتامین ((آ)) و ((ب )) دارد و به همین جهت ، براى گلو درد و التهاب مخاط دهان و تورم لثه ها مفید است .پوست و ریشه شاه توت سابقا به عنوان ضد کرم مصرف مى شد، و از همه مهمتر اینکه ، در برگ آن یک ماده ى ضد قندى وجود دارد که مرض قند را درمان کرده ، و قند خون را پایین مى آورد..

مواد موجود در شاتوت

مواد مغذی در 100 گرم شاتوت
درشت مغذی‌ها مقدار ریزمغذی‌ها مقدار
آب 94/126گرم کلسیم 42 میلی‌گرم
انرژی 62 آهن 89/0 میلی‌گرم
پروتئین 00/2 گرم منیزیم 29 میلی‌گرم
کربوهیدرات 84/13 گرم فسفر 32 میلی‌گرم
فیبر 6/7 گرم پتاسیم 233 میلی‌گرم
قند 03/7 گرم سدیم 1 میلی‌گرم
چربی 71/0 گرم روی 76/0 میلی‌گرم
اسید چرب غیراشباع تک‌پیونددوگانه 068/0 گرم تیامین 029/0 میلی‌گرم
اسید چرب غیراشباع چندپیوند دوگانه 403/0 گرم ریبوفلاوین 037/0 میلی‌گرم

 شاتوت، شاه توت ها

توت‌ها از بهترین میوه‌ها هستند که نه تنها طعم بسیار عالی دارند، بلکه حاوی فیتوکمیکال‌ها هستند که شگفتی می‌آفرینند و موجب بهبود و تعدیل سلامت می‌شوند.

توت‌ها دارای فیبر بالا و قند نسبتا پایینی هستند، بنابراین اگر در حد متعادل مصرف شوند، موجب تغییرات شدید انسولین نمی‌شوند.

بهترین طریقه مصرف توت به صورت طبیعی و خام است، چرا که حرارت دادن و فریز کردن آن، به آنتی‌اکسیدان‌های آن آسیب می‌زند؛ البته بعضی از آنتی‌اکسیدان‌ها حتی پس از حرارت دادن و فریز کردن باقی می‌مانند. انواع گوناگون توت دارای مقادیر متفاوت از مواد مغذی هستند. شاتوت یکی از انواع توت‌هاست.

شاتوت از نظر تاریخی، میوه‌ای به حساب می‌آید که از دیرباز شناخته شده است. جالب است بدانید در اروپا از سال‌های دور، مردم از این میوه برای درمان زخم‌های دهان و تخفیف دردهای مربوط به دندان استفاده می‌کرده‌اند.

استفاده از جوشانده برگ‌های این میوه برای برطرف کردن حالت تهوع از قدیم معمول بوده و ریشه آن برای درمان اسهال خونی استفاده می‌شده است.

شاتوت میوه‌ای لذیذ و خوش‌طعم است که بر درختچه‌های کوتاه می‌روید. شاتوت را می‌توان به شکل‌های متفاوتی به صورت خام، پخته و یا به صورت مربا مورد استفاه قرار دارد.

با داشتن مواد مغذی مختلف شاتوت به‌عنوان یک میوه سلامت مطرح است.

وجود این مواد مغذی و نقش هم‌افزایی این مواد مغذی بر یکدیگر سبب شده است تا این میوه به‌عنوان منبعی خوب برای تامین نیاز روزانه به ریزمغذی‌های گوناگون مورد توجه قرار گیرد.

شاتوت برای حفظ سلامتی
محققان انجمن تغذیه آمریکا، شاتوت را در مقایسه با 40 نوع میوه تازه دیگر، به عنوان اولین میوه از نظر فعالیت آنتی‌اکسیدانی قرار داده‌اند که دارای فیتوکمیکال‌های قوی مانند آنتوسیانین است. آنتوسیانین رنگدانه‌ای است که رنگ سیاه شا‌توت از آن ناشی می‌شود.

شا‌توت خواص مفیدی برای سلامت دارد، از جمله جلوگیری از عفونت‌های دستگاه ادراری، سرطان، بیماری‌های وابسته به سن و حملات سکته مغزی.

شاه‌توت از ساخته شدن کلسترول بد که به بیماری‌ها و حملات قلبی منجر می‌شود، جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، شاه‌توت دارای ویتامین‌هایA  ، C و املاح روی، پتاسیم، آهن، کلسیم و منیزیم است.

سایر آنتی‌اکسیدان‌ها و فنول‌های موجود در شاتوت شامل موارد زیر هستند: الاژیک اسید، روتین، گالیک اسید، هیدروکافئیک اسید، پی کوماریک اسید سینامیک و آنتی‌اکسیدان‌های مشهور که آنها را به خوبی می‌شناسیم یعنی ویتامین‌های A و C.

وجود انواع آنتی‌اکسیدان‌های گوناگون در شاتوت، «درجه ظرفیت جذب رادیکال‌های آزاد» آن را که یک شاخص اندازه‌گیری تاثیر مواد غذایی در پیشگیری از سرطان‌ است، به رقم 5350 در هر صد گرم رسانده است. این شاخص برای زغال‌اخته حدود 9350، برای تمشک حدود 12 هزار و برای سیب عدد 3100 است.

محتوای متعادل تانن موجود در شاتوت به استحکام جداره رگ‌ها کمک کرده و از خون‌ریزی‌های پوستی جلوگیری می‌کند.

مصرف این میوه در موارد التهاب روده‌ای کمک‌کننده است.

مصرف منظم این میوه فرآیند پیرشدن را کند می‌کند و به دلیل وجود خاصیت ضد باکتریایی آن، به بهبود شرایط اسهال ناشی از باکتری‌ها کمک می‌کند. مصرف عصاره شاتوت در افراد دچار واریس سبب کاهش نشت دیواره نازک رگ‌های خونی می‌شود. این عصاره دارای آنتی‌اکسیدان‌هایی به نام آنتوسیانیدین است. آنتوسیانیدین‌ به بهبود بافت پیوندی آسیب دیده کمک می‌کند. مصرف میوه شاتوت نیز اثر مشابهی در رفع این مشکل دارد.

تحقیقی در ایران

به گزارش شبکه خبر، گروهی از پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی لرستان طی پژوهشی دریافته‌اند که استفاده از عصاره برگ‌های زیتون و شاتوت در کاهش کلسترول خون و جلوگیری از رسوب چربی در رگ‌ها  نیز تاثیر به سزایی دارد. نتایج این بررسی نشان می‌دهد، مصرف عصاره دانه شنبلیله به همراه عصاره برگ‌های شاتوت و زیتون، اثر آنها را در کاهش کلسترول خون افزایش می‌دهد

تولید و نگهداری

اگرچه میوه‌هایی مثل شاتوت در گستره وسیعی‌ از مناطق جغرافیایی کشور به بار می‌نشینند، مشکلات موجود در پرورش و برداشت این میوه‌ها سبب می‌شود که مقدار آنها برای استفاده در مصارف تولیدی کافی نباشد. وجود مواد مغذی مفید در شاتوت، این میوه را به یک میان وعده عالی تبدیل کرده است. در صورتی که شاتوت تازه به سرعت فریز شود، می‌تواند مواد مغذی خود را به خوبی حفظ کند. استفاده از روش سرد کردن سریع برای حفظ مواد مغذی این میوه در کشور‌هایی مانند آمریکا و کانادا به کار گرفته می‌شود.

تبیان

زبان خوراکیها : دکتر غیاث الدین جزایری

سایت اولین خبرگزاری صنایع غذایی ایران